آبکاری جواهرات و زیورآلات فرایندی مهم برای افزایش درخشش و دوام این اقلام ارزشمند است. این روش با ایجاد یک لایه نازک فلزی، همچون طلا، نقره یا رادیوم، بر سطح جواهرات و زیورآلات، نه تنها جلوه‌ای براق و خیره‌کننده به آن‌ها می‌بخشد بلکه به مقاومت بیشتر در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی نیز کمک می‌کند.
آبکاری جواهرات به دلیل زیبایی و ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کند، در صنعت طلا و جواهر جایگاه ویژه‌ای دارد. این تکنیک موجب می‌شود که حتی زیورآلاتی با فلزات ارزان‌تر نیز ظاهری گران‌بها پیدا کنند و جذابیت بیشتری برای خریداران داشته باشند.
آشنایی با انواع آبکاری بدلیجات
آبکاری بدلیجات به عنوان یکی از روش‌های محبوب برای افزایش جذابیت و دوام این زیورآلات، شامل فرآیند پوشش‌دهی سطحی با فلزات براق و مقاوم است. رایج‌ترین نوع آبکاری برای بدلیجات، آبکاری طلا است که جلوه‌ای درخشان و ظاهری مشابه طلا به زیورآلات می‌دهد. این نوع آبکاری به دلیل جذابیت ظاهری و ارزش افزوده‌ای که به بدلیجات می‌بخشد، در میان علاقه‌مندان به زیورآلات محبوبیت بالایی دارد.
یکی دیگر از روش‌های پرکاربرد، آبکاری نقره است. آبکاری نقره با ایجاد لایه‌ای براق و نقره‌ای روی بدلیجات، ظاهری لوکس و خاص به آن‌ها می‌دهد. این نوع آبکاری برای کسانی که به رنگ‌های سرد و فلزات سفید علاقه دارند، گزینه‌ای بسیار مناسب به شمار می‌آید. با توجه به مقاومت نقره در برابر خوردگی، این روش باعث افزایش دوام و حفظ زیبایی بدلیجات در طولانی‌مدت می‌شود.
نوع دیگری از آبکاری که به تازگی رواج پیدا کرده، آبکاری رادیوم است. رادیوم فلزی بسیار مقاوم و براق است که با ایجاد پوششی ضدخش و درخشان، نه تنها ظاهر بدلیجات را بهبود می‌بخشد، بلکه از تیره و کدر شدن آن‌ها نیز جلوگیری می‌کند. این نوع آبکاری برای زیورآلاتی که قرار است استفاده روزمره داشته باشند، گزینه‌ای ایده‌آل است زیرا طول عمر و زیبایی آن‌ها را به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
آبکاری چیست؟
آسیب‌هایی مانند خوردگی، اکسید شدن، تحمل ضربه و فشار، و سایش می‌توانند به شدت عمر و زیبایی فلزات را کاهش دهند یا حتی آن‌ها را از بین ببرند. یکی از راه‌های مؤثر برای جلوگیری از بروز این مشکلات، استفاده از آبکاری جواهرات است. در این روش، لایه‌ای از فلزی که مقاوم‌تر در برابر آسیب‌ها است، بر روی فلز آسیب‌پذیرتر قرار می‌گیرد که به این عمل آبکاری می‌گویند.
آبکاری یکی از قدیمی‌ترین و بهترین روش‌های محافظت و پوشش فلزات مختلف است و به‌طور خاص برای فلزاتی با کاربرد و ارزش بالا یا فلزات گرانبهایی مانند طلا، نقره، پالادیوم، روی، برنج و قلع مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع آبکاری جواهرات می‌تواند شکل و ظاهر آن‌ها را تغییر دهد و از این محصولات محافظت کند.
با استفاده از آبکاری با کیفیت، می‌توانید تغییرات دلخواه را بر روی زیورآلات خود اعمال کنید و از زیبایی آن‌ها برای سال‌ها لذت ببرید. با این حال، شناخت انواع آبکاری و سپردن این کار به متخصصان خبره بسیار اهمیت دارد؛ زیرا اگر این فرآیند به درستی و با بهترین مواد اولیه انجام نشود، لایه آبکاری به سرعت از بین رفته و زیبایی جواهرات شما کاهش خواهد یافت.
انواع آبکاری بدلیجات
در فرآیند آبکاری زیورآلات، استفاده از فلزات مختلف برای افزایش زیبایی و دوام این اقلام اهمیت زیادی دارد. آبکاری به عنوان روشی مؤثر، به زیورآلات کمک می‌کند تا جلوه‌ای براق و مقاوم پیدا کنند. در ادامه به معرفی چند نوع آبکاری پراستفاده و محبوب می‌پردازیم.
-
آبکاری طلا
در این روش، یک لایه نازک از طلا روی فلز اصلی زیورآلات قرار می‌گیرد. در ابتدا، قطعه زیورآلات باید به دقت تمیز شود و سپس با نیکل آبکاری شود تا لایه طلا به فلز نفوذ نکند. پس از این مراحل، با استفاده از بار الکتریکی مثبت و به روش آبکاری الکترولیتی، لایه طلا بر روی فلز نیکل قرار می‌گیرد. الکترولیت مورد استفاده معمولاً شامل آب مقطر، طلا با عیار بالا و ترکیبات شیمیایی دیگر است. برای تغییر رنگ زیورآلات به زرد، از طلای 24 عیار استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای فلزاتی مانند نقره، برنج و مس مناسب است. به عنوان مثال، برند ژوپینگ از مس برای بدنه زیورآلات خود و از طلا 24 عیار برای روکش آن‌ها استفاده می‌کند که باعث می‌شود رنگ زیورآلات بسیار مشابه طلا به نظر برسد.
-
آبکاری رودیوم
اصطلاح آبکاری رادیوم اشتباه است و باید از اصطلاح “آبکاری رودیوم” استفاده کرد. رودیوم فلزی کمیاب و گران‌قیمت از خانواده پلاتین است که رنگ آن نقره‌ای و سفید می‌باشد. برای آبکاری رودیوم، پس از تمیز کردن زیورآلات، آن‌ها را در محلول رودیوم قرار می‌دهند. این فرآیند باعث می‌شود درخشندگی زیورآلات به طرز قابل توجهی افزایش یابد. از این روکش معمولاً برای زیورآلات طلا سفید و نقره استفاده می‌شود؛ چرا که رودیوم ضد حساسیت و آلرژی بوده و از تماس نیکل موجود در طلا سفید با پوست جلوگیری می‌کند. قیمت زیورآلاتی که با رودیوم آبکاری می‌شوند به‌طور معمول بالاتر از سایر فلزات است.
-
آبکاری نقره
در این روش، لایه‌ای از نقره روی زیورآلاتی که جنس آن‌ها از نقره نیست، قرار می‌گیرد. بدنه اصلی زیورآلات می‌تواند از استیل، مس یا دیگر فلزات باشد. زیورآلات آبکاری شده با نقره از درخشش و زیبایی خاصی برخوردارند و از لحاظ قیمت، گزینه‌ای مناسب‌تر نسبت به زیورآلات نقره‌ای خالص به شمار می‌آیند. این روکش مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و ضد حساسیت است. با این حال، برای حفظ زیبایی آن‌ها، باید مراقبت بیشتری صورت گیرد؛ به‌عنوان مثال، توصیه می‌شود قبل از استحمام یا شنا زیورآلات را درآورید و از تماس مستقیم با الکل یا ادکلن خودداری کنید.
-
آبکاری تیتانیوم
تیتانیوم فلزی سفید و نقره‌ای است که از نظر کیفیت در آبکاری، نسبت به نقره برتری دارد. با این حال، ممکن است در شرایط خاصی مانند تغییر دما و رطوبت، دچار تغییر رنگ شود. برای نگهداری بهتر از زیورآلات آبکاری شده با تیتانیوم، توصیه می‌شود قبل از استحمام یا شنا آن‌ها را از خود جدا کنید. این فلز در برابر زنگ‌زدگی مقاوم بوده و برای بسیاری از افراد ضد حساسیت و آلرژی است.
از چه رنگ هايى در انواع آبکاری جواهرات استفاده مى كنند؟
رنگ طلا و جواهرات شامل زرد، سفید، رزگلد و شامپاین است؛ برای انواع آبکاری جواهرات نیز می‌توان یکی از این رنگ‌ها را انتخاب کرد. همچنین این امکان وجود دارد که تنها بخشی از طلا آبکاری شود. رنگ‌هایی مانند سبز، آبی، قرمز و سایر رنگ‌ها برای طلا و جواهرات موجود هستند، اما این رنگ‌ها خارجی و بسیار گران‌قیمت‌اند و در ایران تولید نمی‌شوند.
- رنگ زرد طلا (Yellow Gold): این رنگ، رنگ اصلی طلا است و هر چه عیار طلا بالاتر باشد، زردتر و درخشان‌تر به نظر می‌رسد.
- رنگ سفید طلا (White Gold): برای آبکاری طلا به رنگ سفید از فلز رودیوم که فلزی سفید و درخشان است، استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که این فلز ممکن است باعث آلرژی پوست برخی افراد شود.
- رنگ رزگلد طلا (Rose Gold): رنگ رزگلد از ترکیب فلز مس با طلا به دست می‌آید. مس فلزی قرمز رنگ و ارزان است و هر چه نسبت مس بیشتر باشد، رنگ رزگلد به قرمزی متمایل‌تر می‌شود.
- رنگ شامپاین (Champagne Gold): این رنگ زرد ملایمی با تمایل به سبز است و در حال حاضر در حلقه‌های ازدواج بسیار محبوب شده است.
چگونه زیورآلات کهنه خود را نو کنیم؟
برای نو کردن زیورآلات قدیمی، می‌توانید از چند روش ساده و موثر استفاده کنید. یکی از این روش‌ها، تمیز کردن زیورآلات با محلول آب گرم و صابون است؛ به‌ویژه اگر از مسواک نرم برای پاک کردن ذرات استفاده کنید، درخشش اولیه زیورآلات به خوبی بازمی‌گردد.
روش دیگر برای تجدید زیبایی و ماندگاری زیورآلات، آبکاری مجدد است. با این کار، لایه‌ای از فلزات گران‌بها مانند طلا یا نقره روی زیورآلات کشیده می‌شود که نه تنها ظاهر آن‌ها را مانند روز اول می‌کند، بلکه دوام بیشتری هم به آن‌ها می‌بخشد.
مراحل آبکاری زیورآلات و جواهرات
آبکاری زیورآلات و جواهرات یک فرآیند دقیق و چند مرحله‌ای است که با هدف افزایش درخشش و دوام این اقلام انجام می‌شود. مراحل اصلی این فرآیند به شرح زیر است:
- تمیزکاری و آماده‌سازی سطح: ابتدا سطح زیورآلات به طور کامل از هرگونه چربی، گرد و غبار و ذرات آلودگی پاک می‌شود. این کار اغلب با استفاده از محلول‌های شستشو و یا الکل انجام می‌شود تا سطح جواهر برای چسبندگی بهتر فلز آماده شود.
- لایه‌برداری سطح: در این مرحله، سطح جواهرات با استفاده از روش‌هایی مانند سایش یا اسیدشویی به آرامی لایه‌برداری می‌شود. این کار کمک می‌کند تا هرگونه لکه یا پوشش قبلی از بین برود و سطح فلز برای آبکاری آماده شود.
- آبکاری با فلز موردنظر: جواهرات در حمام الکترولیتی حاوی محلول فلز مورد نظر (مانند طلا، نقره، یا رادیوم) قرار می‌گیرند. در این مرحله، با عبور جریان الکتریکی، یون‌های فلز به سطح جواهر جذب می‌شوند و لایه‌ای براق و زیبا روی آن تشکیل می‌دهند. مدت زمان و شدت جریان الکتریکی در این مرحله بسته به نوع فلز و ضخامت لایه آبکاری تنظیم می‌شود.
- شستشو و خشک کردن: پس از اتمام آبکاری، زیورآلات از حمام الکترولیتی خارج شده و با آب تمیز شسته می‌شوند تا محلول‌های باقی‌مانده روی سطح از بین برود. سپس، جواهرات خشک و آماده استفاده می‌شوند.
این مراحل باعث می‌شود زیورآلات و جواهرات جلوه‌ای نو و جذاب پیدا کنند و به دلیل لایه محافظ، دوام و ماندگاری بیشتری داشته باشند.
نکات مهم برای آبکاری و نوسازی زیورآلات
برای آبکاری و نوسازی زیورآلات، اولین نکته مهم توجه به نوع فلزی است که در ساخت زیورآلات به‌کار رفته است. برخی فلزات به آبکاری‌های خاصی نیاز دارند تا بهترین نتیجه را ارائه دهند. به عنوان مثال، زیورآلات با پایه مسی برای آبکاری طلا و نقره گزینه‌ای ایده‌آل هستند، در حالی که فلزاتی مانند فولاد ضدزنگ نیازمند لایه‌برداری پیش از آبکاری‌اند. انتخاب آبکاری مناسب بر اساس جنس زیورآلات، کیفیت و دوام بیشتری به آن‌ها می‌بخشد.
یکی دیگر از نکات مهم در فرآیند آبکاری و نوسازی، پاکسازی دقیق زیورآلات پیش از آبکاری است. ذرات گرد و غبار، چربی یا هرگونه آلودگی سطحی می‌تواند مانع چسبیدن درست لایه آبکاری به فلز شود و در نتیجه، باعث ایجاد سطحی نامنظم و کم‌دوام گردد. بنابراین، استفاده از روش‌های تمیزکاری مناسب و حرفه‌ای برای پاکسازی سطح زیورآلات اهمیت زیادی دارد و نتیجه‌ای بهتری ارائه می‌دهد.
برای حفظ آبکاری و طولانی‌کردن عمر زیورآلات، باید به نگهداری صحیح آن‌ها پس از آبکاری توجه ویژه‌ای داشت. پرهیز از تماس با مواد شیمیایی قوی، مانند عطر و مواد شوینده، و نگهداری زیورآلات در جعبه‌های مخصوص، از تغییر رنگ و آسیب به لایه آبکاری جلوگیری می‌کند. رعایت این نکات ساده موجب می‌شود زیورآلات مدت بیشتری براق و شفاف باقی بمانند و جذابیت خود را حفظ کنند.
بهترین روش آبکاری برای جواهرات قدیمی
بهترین روش آبکاری برای جواهرات قدیمی و خاص، آبکاری طلا یا رادیوم است، زیرا این دو فلز جلوه‌ای لوکس و براق به جواهرات می‌بخشند و در عین حال، مقاومتی بالا در برابر کدر شدن دارند. آبکاری طلا برای جواهراتی که از ظاهری گرم و کلاسیک برخوردارند، انتخابی ایده‌آل است و می‌تواند درخششی مشابه طلای خالص به آن‌ها بدهد.
این روش برای جواهرات قدیمی که نیاز به حفظ ظاهر اصیل خود دارند، بهترین گزینه است، زیرا بدون تغییرات زیاد در طرح اصلی، تنها زیبایی و شفافیت جواهر را تقویت می‌کند.
برای جواهراتی که ظاهر خاص و متفاوتی دارند، آبکاری رادیوم پیشنهاد می‌شود. این روش، پوششی سفید و براق بر سطح جواهر ایجاد می‌کند که نه تنها در برابر خط و خش مقاوم است، بلکه از اکسید شدن و تغییر رنگ فلز نیز جلوگیری می‌کند. آبکاری رادیوم به‌ویژه برای جواهرات ظریف و نقره‌ای رنگ، ظاهری نو و باطراوت به همراه می‌آورد و جلوه‌ای مدرن به جواهرات قدیمی می‌بخشد.
مراقبت از جواهرات و زیورآلات آبکاری شده
برای مراقبت از جواهرات و زیورآلات آبکاری شده و حفظ درخشندگی آن‌ها، چند نکته کلیدی وجود دارد که می‌تواند به دوام بیشتر و جلوگیری از آسیب به لایه آبکاری کمک کند. اولین نکته، پرهیز از تماس جواهرات با مواد شیمیایی است؛ عطر، اسپری مو، کرم‌های پوستی و حتی مواد شوینده می‌توانند به لایه آبکاری آسیب بزنند. به همین دلیل، بهتر است قبل از استفاده از این محصولات، جواهرات را کنار بگذارید و در انتها آن‌ها را دوباره بپوشید.
قرار ندادن جواهرات در معرض رطوبت زیاد، به ویژه هنگام شست‌وشو، نکته دیگری برای جلوگیری از کدر شدن و تغییر رنگ لایه آبکاری است. بهتر است هنگام شستن دست‌ها، دوش گرفتن یا شنا کردن، زیورآلات را درآورید. تماس طولانی با آب، به خصوص آب حاوی کلر یا نمک، می‌تواند باعث فرسایش و تغییر ظاهر آبکاری شود.
برای نگهداری جواهرات و زیورآلات آبکاری شده، بهتر است از جعبه ها یا کیسه های پارچه ای مخصوص استفاده کنید. این جعبه ها زیورآلات را از خط و خش های احتمالی محافظت می‌کنند و از تماس آن‌ها با سایر فلزات جلوگیری می‌کنند. همچنین بهتر است زیورآلات را جدا از هم نگه دارید تا سطح آبکاری شده به بهترین شکل حفظ شود و مدت طولانی‌تری براق و جذاب باقی بماند.
دوام آبکاری زیورآلات و جواهرات چقدر است؟
معمولاً بستگی به چند عامل دارد. اگر از قطعه به خوبی مراقبت شود، آبکاری می‌تواند تا دو سال دوام داشته باشد و بعد از این مدت نیز می‌توان آن را دوباره آبکاری کرد. کیفیت و طول عمر آبکاری تحت تأثیر عواملی همچون جنس مواد استفاده شده، نحوه‌ی کار و دقت انجام کار قرار دارد. بنابراین، مهم است که این فرآیند توسط فرد خبره و با استفاده از مواد اولیه مرغوب انجام شود.
همچنین، دوام آبکاری به جنس قطعه نیز مرتبط است. به‌عنوان مثال، دوام آبکاری برنج معمولاً کمتر از دوام آبکاری نقره است. این نکته نشان می‌دهد که انتخاب فلز مناسب و مراقبت صحیح از زیورآلات می‌تواند به حفظ زیبایی و کیفیت آن‌ها کمک کند.
نکته نهایی در مورد آبکاری جواهرات و زیورآلات
آبکاری جواهرات و زیورآلات یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ زیبایی و افزایش عمر این قطعات ارزشمند است. با استفاده از آبکاری، می‌توان لایه‌ای محافظ بر روی فلزات مختلف ایجاد کرد که نه‌تنها از آن‌ها در برابر آسیب‌ها و سایش محافظت می‌کند، بلکه جلوه‌ای درخشان و جذاب به آن‌ها می‌بخشد. انتخاب نوع آبکاری مناسب، مانند طلا، رودیوم، نقره یا سایر فلزات، بسته به سلیقه و نیاز مصرف‌کننده اهمیت ویژه‌ای دارد.
مراقبت صحیح از زیورآلات آبکاری شده نیز نقش بسزایی در حفظ دوام و زیبایی آن‌ها دارد. اجتناب از تماس با مواد شیمیایی، محافظت در برابر رطوبت و عدم استفاده در فعالیت‌های شدید می‌تواند به افزایش طول عمر آبکاری کمک کند. در نهایت، اعتماد به متخصصان با تجربه و استفاده از مواد اولیه با کیفیت در فرآیند آبکاری، تضمینی برای حفظ زیبایی و ارزش زیورآلات شما خواهد بود.